Page 12 - ChemLife Sayı 21
P. 12

çok değerli olabilir.      sayısı da dikkate alındığında   CRISPR kümelerinde bulunan   kullanılabilmesi. 2012
                                   bu tekniği gerçekten       tekrarların arasında kalan   yılında Jennifer Doudna
        TÜRKIYE’DE DURUM           öğrenmek isteyen Türk bilim   DNA dizileri, o canlıyı   öncülüğündeki ekip,
        NEDIR?                     insanlarına yine rehberliği   enfekte eden bazı virüslerin   bakterilerde bulunan ve
                                   Üsküdar üniversitesi olarak   DNA’sının bir kısmı ile   Tip-2 olarak adlandırılan
        Üsküdar Üniversitesi’nde   yapmaya devam edeceklerini   birbir aynıydı. Ayrıca bir   CRISPR sistemini kullanarak
        düzenlenen CRISPR-Cas9’a   ifade etti. (Kaynak;Üsküdar   virüs DNA’sı ile aynı diziye   herhangi bir canlının DNA’sını
        ABD’den yeşil ışık!        Haber Ajansı (ÜHA) )       sahip olmak, o virüse      kolaylıkla kesebilecek
                                                              karşı bir direnç veriyordu.   ve düzenleyebilecek bir
        Amerika Birleşik Devletler   ODTÜ’DEN BIR GENÇ        İşte bu noktada, CRISPR    yöntem geliştirdiler. Aslında
        Ulusal Sağlık Enstitüsü    BILIM INSANI GÖZÜ ILE      sisteminin bir savunma     yöntemin mantığı oldukça
        danışmanlık komitesi gönüllü   CRISPR                 görevi görebileceği hipotezi   basit. CRISPR sisteminin
        hastaların T hücreleri                                ortaya atıldı. Günümüzde   özelliği belirli bir DNA dizisi
        ile kanser terapilerini    ODTÜ Moleküler Biyoloji    bu hipotez oldukça geniş bir   üzerinde çalışmasıdır. Bu
        arttırmak üzerine kurulu   ve Genetik Bölümü          deneysel veri ile desteklendi   da demektir ki herhangi bir
        CRISPR-Cas9 tekniğini      mezunu Onur Özer,          ve CRISPR/Cas sisteminin   DNA’yı yüksek hassaslıkta
        kullanma teklifini onayladı.   CRISPR’ın sunduğu büyük   moleküler detayları yavaş   ve doğrulukta kesebilmemiz
        Türkiye’de ilk CRISPR-     potansiyelden, bu sistemin   yavaş açığa çıkarıldı.   için bize gereken tek şey o
        Cas9 uygulamalı çalıştayı   neden ilgi çektiğine ve                              DNA’nın dizisi, yani bazların
        Temmuz 2016’da düzenleyen   sisteme dair oluşan kaygılara…   KISACA SISTEMIN     sıralanışı ve hücre içinde
        Üsküdar Üniversitesi,      Merak edilen birçok soruya   IŞLEYIŞINI ÖZETLEYEBILIR   RNP oluşturabilecek, aktif bir
   BİLİMSEL
        çalıştayın ikincisini Eylül   yanıt verdi.            MISINIZ?                   Cas9 proteini. DNA’nın baz
        ayında düzenledi. Üsküdar                                                        dizisine karşılık gelen bir RNA
        üniversitesi böylece Türk   CRISPR (CLUSTERED         Bir virüsün hücreyi enfekte   oluşturuyoruz, bu RNA’yı
        bilim dünyasına yöntemi    REGULARLY INTERSPACED      etmesi ve DNA’sını hücrenin   Cas9 proteini ile birleştirerek
        uygulamalı öğretmeyi       PALINDROMIC REPEATS)       içine bırakması ile hücrenin   RNP kompleksi oluşturuyoruz
        hedefliyor.                NEDIR?                     savunma sistemleri devreye   ve hücrenin içine salıyoruz.
                                                              girer. Cas1 ve Cas2        Bundan sonra tek yapmamız
        Üsküdar Üniversitesi, Türk   Bu sistemin Türkçede     proteinleri virüsün DNA’sına   gereken oluşturduğumuz RNP
        bilim insanlarına CRISPR-  genelgeçer bir karşılığı   yapışarak ondan yaklaşık 30   kompleksinin gidip DNA’yı
        Cas9 yöntemini ülkemizde   yok. Şimdilik ben “düzenli   baz-çifti uzunluğunda bir   bizim belirlediğimiz yerden
        bir ilke imza atarak       aralıklarla bölünmüş       kısmı keser. Kesilen bu 30   kesmesini beklemek.
        düzenlediği uygulamalı     palindromik tekrar kümeleri”   baz-çifti uzunluğundaki DNA
   12
   12
        çalıştayda anlatmasının    şeklinde çevirmeyi uygun   parçası tekrar kümelerinin   BU GEN DÜZENLEME
        ardından ABD’den yönteme   buluyorum. Buradaki tekrar   bulunduğu bölgeye getirilir   YÖNTEMLERININ ORTAYA
        ilişkin bir gelişme yaşandı.   kümelerinden kastedilen,   ve tekrarların arasına   ÇIKIŞI YENI OLMASA
        Birleşik Devletlerden ilk   DNA’da yaklaşık 35 baz çifti   yerleştirilir. Ardından bu yeni   GEREK… CRISPR’IN BU
        CRISPR deneyine yeşil ışık   uzunluğunda bir dizinin belirli   DNA parçası RNA’ya çevrilir   KADAR ILGI ÇEKMESININ
        geldi. Tekniğin insanlarda   aralıklarla 4-5 sefer tekrar   ve çeşitli Cas proteinlerine   SEBEBI NE?
        ilk kez denenmesi 2017 yılı   etmesidir. Bu tekrar kümeleri   bağlanarak ribonükleoprotein
        başlarında olması bekleniyor.  ilk olarak 1987 yılında   (RNP) kompleksi denilen   Şu ana kadar bilinen
   kimya teknolojileri gazetesi   I        I   www.chemlife.com.tr
   kimya teknolojileri gazetesi  I        I  www.chemlife.com.tr
                                   meşhur E.coli bakterisinde   bir molekül oluştururlar.   yöntemlerden çok daha ucuz,
        CRISPR/Cas9 sisteminin Türk   bulundu. Ancak o zamanki   Hücrenin tekrar aynı virüs   hızlı ve kolay uygulanabilir
        bilim dünyasına uygulamalı   bilgi birikimi ile bu sistemi   tarafından saldırıya uğraması   olması. Üstelik en az diğerleri
        olarak öğretilmesini sağlayan   yorumlayabilmek mümkün   durumunda RNP kompleksi,   kadar da etkili. CRISPR ile
        üniversitenin Üsküdar      değildi. 1990’larda genom   virüsün DNA’sı ile aynı diziye   bilim insanları şimdiye kadar
        üniversitesi olduğunu belirten   dizileme teknolojilerinin   sahip olduğu için virüsü   insan embriyoları dahil birçok
        Rektör Yardımcısı Prof. Dr.   gelişmesi ile bahsi geçen   tanır ve çeşitli reaksiyonları   canlının DNA’sını değiştirmeyi
        Muhsin Konuk, Üsküdar      tekrarların başka birçok   tetikleyerek virüs DNA’sının   başardı. Üstelik yaklaşık 50
        üniversitesi bu teknolojinin   bakteri ve arkede ortaya   parçalanmasını sağlar.CRISPR   Lira’lık bir masrafla! 2013
        2017 yılında ABD’de klinikte   çıkması bilim insanlarını bu   yalnızca bu bağışıklık özelliği   yılında Science dergisi CRISPR
        uygulamaya konulacağının   konuda çalışmaya yönlendirdi.   sebebiyle bile heyecan verici   gen düzenleme tekniğini yılın
        bilinciyle bu teknolojiyi   2002 yılında Hollanda’lı   bir sistemken bilim insanları   en önemli bilimsel ilerlemeleri
        de Türk bilim dünyasına    bilim insanları terminolojiyi   CRISPR’ın gen anlatımını   arasında sayarken farklı
        öğretmenin gururunu        oturtmak adına CRISPR ismini   düzenlemek, bakterilerinin   mecralarda bir çok bilim
        taşıdığını kaydetti.       önerdiler. Bununla birlikte   birbirleri ile iletişimini   insanı yöntemin yarattığı
                                   sürekli bu tekrarlarla birlikte   sağlamak vs gibi birçok farklı   devrim niteliğindeki etkiyi dile
        İlk uygulamalı çalıştaya   bulunan genlere de “CRISPR   işlevi de gerçekleştirdiğini   getiriyor. Fakat CRISPR’ın
        Türkiye’nin değişik        ile ilişkili genler” anlamına   düşünüyorlar. Bizim   sunduğu büyük potansiyele
        yerlerinden çok sayıda bilim   gelen Cas genleri adı verildi.   hayatımızı daha derinden   rağmen her gün daha da artan
        insanın katıldığını, bilim   2005 yılı ise tabiri caizse ipin   etkileyen ve CRISPR’ın bu   sayıda bilim insanı teknik ve
        insanlarının geri dönüşlerinin   ucunun koptuğu yıl oldu. 3   kadar popüler olmasını   etik sorunlara dikkat çekiyor.
        de mükemmel olduğunu       farklı araştırma ekibi oldukça   sağlayan ise sistemin DNA   California Üniversitesi’nden
        belirten Konuk, başvuranların   ilginç bir durum gözlemişti.   dizisinin değiştirilmesinde   Bo Huang’ın uyardığı gibi “İşe
   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17